Het Woordenboek van de Skepticus... voor kinderen!

Kort samengevat
Astrologie is het idee dat de sterren, planeten en andere hemellichamen (zoals maan en zon) bepalen wie je bent en hoe je leven er zal uitzien. De wetenschap ziet niets in dit idee.

Astrologie is een soort waarzeggerij gebaseerd op de posities van de sterren, planeten en andere hemellichamen (zoals de maan en de zon). Astrologen geloven dat de positie van de hemellichamen jouw persoonlijkheid beïnvloeden en ook zaken veroorzaken zoals bosbranden, overstromingen, vulkaanuitbarstingen, aardbevingen en orkanen.

Astrologie wordt soms verward met astronomie. Dat is de wetenschappelijke studie van planeten, de zon, sterren, kometen, sterrenstelsels en andere zaken buiten de atmosfeer van de aarde. Astronomen weten dat hemellichamen zoals de maan en de zon wel de getijden (eb en vloed) van de oceaan beïnvloeden maar niets te maken hebben met de persoonlijkheid dat je hebt. Astronomen weten ook dat de stand van de hemellichamen niets te maken heeft met bosbranden, overstromingen, vulkaanuitbarstingen, aarbevingen en orkanen.

Astronomen maken voorspellingen over zonsverduisteringen en waar in de hemel kometen zullen te zien zijn. Hun voorspellingen zijn gebaseerd op duizenden en duizenden jaren van waarnemingen en de natuurwetten die zijn ontdekt. Een van de zaken die astronomen hebben ontdekt, is dat de aarde rond de zon draait. Maar we weten allemaal dat de aarde lijkt stil te staan terwijl de zon rond de aarde lijkt te draaien.

Duizenden jaren geleden tekenden astrologen in Babylon (waar nu Irak ligt) de baan die de zon rond de aarde lijkt te maken op een kaart. Ze verdeelden die baan in twaalf gelijke delen. In sommige van die twaalf delen leek de omtrek van de sterren op dieren op de omtrek van bepaalde dieren. De kaart wordt een dierenriem genoemd. Opgelet: duizenden jaren geleden leek die omtrek op de omtrek van een dier, maar sterren veranderen al eens van plaats. Daarom lijken de sterrenbeelden aan de hemel nu helemaal niet meer op wat men er duizenden jaren geleden in zag.

Eigenlijk maakten de Babyloniërs een grote fout. Er zijn niet 12 maar wel 13 sterrenbeelden. Maar 13 was voor de Babyloniërs een moeilijk getal. Twaalf was veel gemakkelijker omdat ze dat konden delen door 2, 3, 4 en 6. Dat lukt met 13 niet. Het 13e sterrenbeeld dat niet in de dierenriem is opgenomen is slangendrager.

Astronomen weten dat de sterren bewegen in ons sterrenstelsel (de Melkweg) en dat de miljarden sterrenstelsels in ons heelal ook door de ruimte bewegen. Astronomen weten dat de sterren die we zien ontzettend ver van ons af staan en dat sommige verder weg zijn dan andere. Een heldere ster die dichter bij de aarde staat kan veel kleiner zijn dan een zwakker ster die veel verder weg staat. De sterren die we vanop aarde zien en waarvan de omtrek een leeuw of vis vormden, kunnen miljarden kilometers van elkaar staan, ook al staan ze aan de hemel heel dicht bij elkaar.

De astrologie die wij kennen is niet de enige. Er zijn er nog een hoop andere, maar geen ervan zijn wetenschappelijk. Alle astrologiesystemen beweren onwetenschappelijke dingen over de effecten op mensen en zaken op aarde door de stand van de planeten, kometen en andere dingen in de hemel. Sommige van deze systemen zijn bijzonder ingewikkeld en er worden kaarten gemaakt waarop de punten van heel wat verschillende hemellichamen met elkaar worden verbonden. Met zoveel kaarten die de standen van zoveel verschillende hemellichamen met elkaar verbinden, is er natuurlijk altijd wel eentje te vinden dat overeenkomt met iets dat op aarde gebeurt zoals een bosbrand, aardbeving of een tragedie in iemands leven.

Het is gemakkelijker dan je denkt om een bewijs te vinden van iets waarin mensen sterk in geloven, ook al is het nonsens. We letten op wat overeenkomt met dat geloof en negeren wat er niet mee overeenkomt. Als je gelooft dat mensen met het sterrenbeeld stier koppige mensen zijn, dan zal je meer aandacht schenken aan de koppigheid van iemand die stier is. Je zal die persoon misschien wel koppig noemen omdat hij iets niet doet, terwijl je een andere persoon die net hetzelfde niet doet vastberaden noemt. Je let er niet op dat iemand een stier is wanneer hij niet koppig doet. Psychologen noemen deze natuurlijke voorkeur om ons geloof in iets te bevestigen voorkeur voor bevestiging.

Astrologen maken soms juiste voorspellingen die eigenlijk niets anders zijn dan gelukkig toeval. Vele astrologen geloven dat kometen, de onderlinge stand van de planeten of een zonsverduistering voortekens zijn van iets vreselijks dat te gebeuren staat op aarde. Aangezien er bijna elke dag wel iets vreselijks gebeurt op onze planeet, is het gemakkelijk om iets te vinden waarvan de astroloog achteraf kan zeggen dat hij het had voorspeld. Voordat de verschrikkelijke aardbeving en tsunami op 11 maart 2011 Japan teisterden, hadden sommige astrologen voorspeld dat er iets heel ergs zou gebeuren omdat op 19 maart 2011 de maan het dichtst bij de aarde zou staan van de laatste 18 jaar. Hoewel deze supermaan een week na de aardbeving en tsunami kwam, beweerden sommige astrologen dat beide gebeurtenissen met elkaar te maken hadden. Soms voorspellen astrologen gebeurtenissen die iedereen wel kan voorspellen omdat ze toch zullen gebeuren, zoals veel regen tijdens de zomer of zware sneeuwval in de winter of het overlijden van iemand die heel oud of ziek is.

Astrologen houden zich niet bezig met wetenschap maar met bijgeloof. Je kan je afvragen waarom die waarzeggerij zo populair is als ze toch niet wetenschappelijk is. Er zijn heel wat redenen waarom oud bijgeloof zoveel macht heeft over onze verbeelding.

Astrologie en andere vormen van waarzeggerij zijn populair omdat ze mensen een gevoel van controle geven in hun leven. Ze laten ons voelen dat zaken gebeuren om een reden. Ze laten ons voelen dat we verbonden zijn met alle andere zaken in het heelal. Maar vooral doen ze iets aan de onzekerheid die we hebben over de toekomst. We krijgen een vals gevoel van zekerheid dat we de toekomst kunnen voorspellen. En ten slotte is het ook gewoon leuk om te proberen voorspellen wat er ons te wachten staat, of dat nu komt van een gelukskoekje, een horoscoop uit een krant of iemand uit de familie die een kaartje legt.

Mensen evolueren al miljoenen jaren. Dat geldt ook voor onze hersenen die ondertussen zeer goed verbanden kunnen zoeken en leggen. Omdat we goed verbanden kunnen leggen, heeft dat de mens helpen overleven. Maar misschien zien we teveel verbanden. Misschien zien we verbanden waar er helemaal geen zijn.

We zouden dus kunnen zeggen dat bijgeloof zoals astrologie blijft bestaan omdat het menselijk ras een betere kans op overleven had met dat bijgeloof dan zonder dat bijgeloof. Maar je kan je natuurlijk de vraag stellen of dat bijgeloof nu nog nodig is om te kunnen overleven...